مهاجرت پرندگان
واژه مهاجرت به جابجائي فصلي منظم و گسترده اي كه پرندگان بين نواحي زاد آوري تابستاني و نواحي زمستاني خود مي كنند گفته مي شود و بطور ساده عملي كه پرنده به واسطه آن محيط زندگي خود را تغيير داده مسافتهايي منظم را طي مي نمايد
همه حیوانات حرکت می‌کنند و تغییر مکان می‌دهند. اما میان تغییر مکان اتفاقی و مهاجرت واقعی تفاوت وجود دارد. اف. برنس در تحقیقاتش در مورد مهاجرت پرندگان پنج شرط را برای تعیین جابجایی به عنوان مهاجرت بر می‌شمارد:
1)جابجایی باید سفری با دامنه معین و دوره‌ای واقعی باشد به نحوی که حرکت‌های پراکنده را در بر نگیرد.
2)این جابجایی باید پدیده‌ای عمدی یا داوطلبانه باشد نه از روی اجبار و یا خود به خودی.
3)مهاجرت باید ویژگی ادواری داشته باشد. یعنی مهاجرت سفر رفت و برگشتی است که با آهنگ فصلی تکرار و در مکانهای جغرافیایی معینی مشاهده می‌شود.
4)مهاجرت همچنین باید بُعد جمعی داشته باشد. همه جمعیت باید مهاجرت کنند نه فقط عده‌ای معدود.
5)مبدا و مقصد مهاجرت از لحاظ بوم‌شناختی باید نقطه مقابل یکدیگر باشند.
به زبان ساده مهاجرت عملی است که جانداران به واسطه آن محیط زندگی خود را تغییر داده و برای رسیدن به محل جدید مسیرهای کم و بیش طولانی را طی می‌کنند. مهاجرت مختص پرندگان نبوده و ممکن است در بسیاری موجودات دیگر مانند پستانداران، ماهی‌ها، حشرات و ... دیده شود.
اولین صحبت در خصوص مهاجرت توسط Hesiod به 3000 سال پیش برمی‌گردد. سپس هرودوت و ارسطو به شکل علمی‌تر به موضوع مهاجرت در پرندگان پرداختند. ارسطو را پدر علم مهاجرت می‌نامند.
شروع رفتار مهاجرتی در پرندگان می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد. دانشمندان معتقدند که پدیده اشتقاق قاره‌ها . پیشروی و عقب‌نشینی یخچال‌ها بر روی کره زمین (از قطب به سمت استوا) از دلایل اصلی آغاز رفتار مهاجرتی در پرندگان بوده است. در اکثر گونه‌های پرندگان، مهاجرت در فصول مختلف به دلیل تغییر طول شب و روز، درجه حرارت و مقدار مواد غذایی، تغییر می‌کند. گاهی اتفاق می‌افتد بعضی از آنها مهاجرت‌هایی خیلی طولانی از قطب شمال به قطب جنوب یا بالعکس انجام می‌دهند. ولی باید در نظر داشت که کیفیت مهاجرت در کلیه پرندگان، تحت عوامل کاملاً مشابه و روشی یکسان انجام می‌گیرد. ناگفته نماندکه مسیر کلیه مهاجرتها یا نقشه مهاجرت پرندگان از شمال به جنوب نخواهد بود.
- در بين پرندگان دو نوع مهاجرت ديده مي شود:
1- مهاجرت روزانه
2- مهاجرت فصلي
در مهاجرتهای فصلی که در فصول مختلف صورت می‌گیرد، پرنده در یک فصل معین زادگاه و محل تولیدمثل خود را ترک نموده و در فصل دیگر مراجعت می‌نماید.
مهاجرت پرندگان دارای پیچیدگی‌ها و ابعاد بسیار گسترده‌ای است که برخی از آنها برای بشر معلوم شده و برخی از سؤالات هنوز بی‌جواب است. گونه های مختلف پرندگان، به هنگام مهاجرت، مسیرهای مختلفی را انتخاب می‌کنند. ممکن است گاهی یک مسیر و گاهی چند مسیر را برای مهاجرت خود انتخاب نمایند. ولی به طور کلی مطالعات زیادی که در این مورد انجام شده، نشان داده است که عده زیادی از پرندگان در طول مهاجرت خود مسیر مشخصی را انتخاب نموده و یا معمولاً از یک مسیر مهاجرت کرده و از مسیر دیگر باز میگردند.
- پرندگان مهاجر از چه طریقی راه خود را پیدا می‌کنند؟
پرندگان مهاجر می‌توانند میدانهای مغناطیسی اطراف کره زمین را تشخیص دهند. خطوط مغناطیسی نیرو از شمال به جنوب قطبهای مغناطیسی کشیده شده‌اند. شاید پرندگان راه خود را از روی این خطوط پیدا می‌کنند. وقتی کریستف کلمب به قاره آمریکا نزدیک می‌شد دسته بزرگی از پرندگان را مشاهده کرد که به طرف جنوب غربی در حال پرواز هستند. از اینجا متوجه شد که به خشکی نزدیک شده‌اند. بنابراین مسیر خود را در جهت جنوب غربی تغییر داد تا در مسیر پرواز پرندگان قرار بگیرد و به این دلیل است که چرا به جای پیاده شدن در ساحل فلوریدا در یاهاما پا به ساحل گذاشت.
- دلايل مهاجرت در پرندگان
۱. گاهي تغييرات ناگهاني فصول و خشكسالي و يا بارانهاي نابهنگام انگيزه اي براي مهاجرت بوجود مي آورد.
۲. برخي محققان دلايل ديرين شناسي را بيان كرده و معتقدند حداقل در مورد پرنده گاني كه در نيمكره شمالي مي زيسته اند ، دورانهاي يخبندان آنها را ملزم به ترك زادگاه خود نموده ، ولي برخي از آنها در نتيجه دلبستگي زيادي كه به زاگاه خود داشته اند در فصل تابستان كه هوا ملايم تر شده باز به زادو بوم خود رجعت نموده اند
- عواملی از قبیل طول شب و روز، درجه حرارت هوا، مقدار مواد غذایی و ... نیز اثراتی غیرمستقیم در مهاجرت پرندگان دارند ولی نمیتوان یکی از این عوامل را عامل قطعی و اساسی به حساب آورد.
- رقابت بین گونه‌ای یا درون گونه‌ای بر سر غذا، قلمرو، آشیانه و ... از عوامل دیگری است که در به وجود آمدن پدیده مهاجرت در پرندگان مورد بحث بوده است.
- پرندگان تا چه مسافتی پرواز می‌کنند؟
پرندگان به هر دلیلی که مهاجرت می‌کنند مسلما قهرمان حیوانات مهاجر به شمار می‌روند و در میان خود پرندگان ، چلچله‌های قطبی قهرمان هستند. این پرندگان عجیب در طول سال در رفت و برگشت خود جمعا بیست و دو هزار مایل مسافت را طی می‌کنند. اغلب پرندگان خشکی در طول مهاجرتهای خود توقفهای نسبتا کوتاهی دارند. اما یکی از پرندگان ، مرغ باران نوع آمریکایی به یک مهاجرت طولانی بدون توقف برفراز اقیانوس می‌پردازد، می‌تواند از نوا اسکوشیا مستقیما به آمریکای جنوبی یعنی یک مسافت تقریبا 2400 مایلی را از روی آب بدون توقف پرواز کند.
پرندگان به هر دلیلی که مهاجرت می‌کنند مسلما قهرمان حیوانات مهاجر به شمار می‌روند و در میان خود پرندگان ، چلچله‌های قطبی قهرمان هستند. این پرندگان عجیب در طول سال در رفت و برگشت خود جمعا بیست و دو هزار مایل مسافت را طی می‌کنند. اغلب پرندگان خشکی در طول مهاجرتهای خود توقفهای نسبتا کوتاهی دارند. اما یکی از پرندگان ، مرغ باران نوع آمریکایی به یک مهاجرت طولانی بدون توقف برفراز اقیانوس می‌پردازد، می‌تواند از نوا اسکوشیا مستقیما به آمریکای جنوبی یعنی یک مسافت تقریبا 2400 مایلی را از روی آب بدون توقف پرواز کند.
گزارش وضعیت گونه‌های پرندگان مهاجر که در فوریه ۲۰۲۰ توسط کنوانسیون گونه‌های مهاجر (CMS) منتشر شد، نشان می‌دهد که جمعیت پرندگان مهاجر در مقیاس جهانی کاهش قابل توجهی داشته است؛ در واقع تهدیداتی که پرندگان مهاجر با آن روبرو می‌شوند متعدد، متفاوت و گسترده است از جمله شکار بی رویه، مسموم سازی، آلودگی رودخانه ها و تالاب ها، از بین رفتن زیستگاه و اثرات مخرب و منفی تغییرات آب و هوایی برخی از این تهدیدات است.
نتیجه گیری:
مهاجرت پرندگان یک فعالیت تغییر طول و جغرافیایی است که بستگی به عوامل مختلفی دارد. برخی از عوامل مهم عبارتند از:
- تغییرات فصول و خشکسالی و بارانهای نا به هنگام
- دلائل دیرين شناسي
- رقابت بین گونه‌ای یا درون گونه‌ای بر سر غذا، قلمرو، آشيانه و …
در این مقاله همچنین به مهاجرت پرندگان پرداختیم و گفتیم که این فعاليت باعث تأثيرات منفی و مثبت بر جامعه، فرهنگ، اقتصاد و … شده است.
شما می‌توانید برای دریافت اطلاعات بیشتر در این زمینه و ارتباط با کلینیک‌های دامپزشکی در شیراز با ما در سامانه جامع دامپزشکی آی تی وت و یا از طریق شماره تماس 09357871280 در ارتباط باشید.