هاری و عوامل آن

انسان برای ادامه حیات خود به ناچار از حیوانات محیط اطراف خود بهره میگیرد، این بهره شامل، استفاده از تولیدات آنها، اعم از شیر، گوشت، پوست و پشم آنها، کارکشیدن از حیوان در جهت نگهبانی از منزل...واخیراً در جهت تفریح و همبازی شدن میباشد همه این موارد تولید و تکثیر حیوانات و خرید و فروش آنها را می طلبد و بعضاً سودجوئی افراد را نیز در پی دارد.

تمامی اینها نشان دهنده عجین شدن و وابستگی زندگی انسان و حیوانات را میرساند، که خود در مواردی تبعات ناخوشایندی را در پی دارد. بیماریهای مشترک بین انسان و دام( بیماریهای زئونوز) بیماری های ناخواسته بشری است که حاصل رفع این نیازهای بشر است.

یکی از بیماری های خطرناک بین انسان و حیوان بیماری هاریست

هاری (به انگلیسی:rabies نوعی بیماری ویروسی )ویروس‌ها موجودات بسیار کوچکی هستند که ساختار سلولی ندارند، به همین دلیل برای تولیدمثل باید وارد سلول زنده شوند و با استفاده از مواد موجود در سلول میزبان تولیدمثل کنند. ویروس در بیرون از بدن هیچ گونه فعالیت زیستی ندارد(. است که موجب التهاب مغزی حاد در انسان و برخی پستانداران دیگر می‌شود.

عامل بیماری هاری

عامل این بیماری ویروسی RNA دار تک رشته‌ای، بی هوازی و نوروتروپ از خانواده رابدوویریده می‌باشد. با ورود ویروس به یاخته‌های ماهیچه‌ای یا یاخته عصبی، تکثیر ویروس آغاز می‌شود. ویروس هاری درشت و کم مقاومت است و در طبیعت دوام ندارد و در بزاق خشک شده در مدت چند ساعت از بین می‌رود. ویروس هاری در حرارت ۵۰ درجه سانتی گراد در مدت ۱۵ دقیقه و در حرارت ۶۰ درجه در مدت ۳۵ ثانیه و در حرارت ۱۰۰ درجه سانتیگراد در مدت چند ثانیه از بین می‌رود؛ بنابراین برای ضدعفونی وسایل آلوده کافی است چند دقیقه آن‌ها را جوشاند یا با فنل و الکل شستشو داد.
هاری بیماری ویروسی است که موجب التهاب مغزی حاد می‌شود. ویروسی از خانواده رابدو ویریده این بیماری را ایجاد می‌کند. این ویروس در بسیاری از پستانداران از جمله انسان می‌تواند ایجاد بیماری کند. ویروس از بزاق حیوان مبتلا به هاری و محل گازگرفتگی وارد بدن شده، در ماهیچه‌ها به سمت اعصاب انتهایی می‌رود و شروع به تکثیر می‌نماید. هاری یک بیماری ویروسی کشنده‌ است که مخصوص گوشتخواران اهلی و وحشی بوده و انسان و سایر حیوانات خونگرم پستاندار به طور تصادفی و غالباً از طریق گزش به آن مبتلا می‌شوند.

تاریخچه بیماری هاری

ویروس هاری حدود 2300 سال قبل از میلاد شناخته شده است و به نظر می‌رسد سگ، ناقل اصلی این بیماری باشد. دانشمندانی مانند ابوعلی‌سینا، محمّدابن زکریای رازی و سید اسماعیل جرجانی بیماری هاری را توصیف و آن‌را شرح داده‌اند. لوئی پاستور درمان ضد هاری و واکسیناسیون را در سال 1885 میلادی ارائه داد. در سال 1299 شمسی انستیتو پاستور ایران بنا نهاده شد و امروزه بیش از 300 مرکز درمان ضد هاری در کشور به امر درمان هاری مشغول فعالیت می‌باشند. در ایران سالانه بیش از 100 هزار نفر به علت گزش حیوانات مشکوک به هاری به ویژه سگ، تحت درمان ضد هاری قرار می‌گیرند.

تخمین زده می شود هاری سالانه باعث مرگ 59 هزار انسان در بیش از 150 کشور می شود که 95 درصد موارد در آفریقا و آسیا رخ می‌دهد. هاری یک مشکل عمده در آسیا است و ارزیابی می‌شود که در آسیا سالانه 35.172 نفر جان خود را از دست می‌دهند

تمام حیوانات خونگرم می توانند به بیماری هاری مبتلا شوند. ولی بیشترین موارد ابتلا به این بیماری در پستانداران دیده می شود. در بین پستانداران، گوشتخواران و خفاشها می توانند ویروس را برای مدت طولانی حفظ نمایند و آن را به گونه های دیگر پستانداران انتقال دهند. میزان حساسیت به ویروس هاری در گونه های مختلف حیوانات، متفاوت است. سگ، خفاش، روباه، شغال، گرگ، راسو ، موش خرما ، راکون و کایوت به ویروس هاری حساس ترند. حیواناتی مانند گاو، گوسفند، گربه نیز حساسیت زیادی برای ابتلا به بیماری هاری دارند.

مشکل حیوان گزیدگی و گزیده شدن انسان توسط حیوانات که نیاز به مداخلات درمانی دارد، شامل گزیده شدن انسان توسط هر نوع حیوان اهلی و وحشی پستاندار را شامل میشود.

طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، سالانه تا ۵۹۰۰۰ نفر در سراسر جهان بر اثر هاری جان خود را از دست می‌دهند. ۹۹ درصد این افراد نیز معمولا توسط سگ دچار گاز گرفتگی شده اند. با این حال، در دسترس بودن واکسن برای حیوان و انسان باعث کاهش شدید مشکل هاری در ایالات متحده شده است، جایی که سالانه دو تا سه مرگ براثر هاری وجود دارد.

برنامه‌های کنترل ویروس هاری در بسیاری از کشورها اجرا می‌شود و موفقیت‌های زیادی با بهبود پوشش واکسیناسیون سگ، و کاهش مرگ و میر انسان مشاهده می‌شود. همچنین جامعه جهانی در نظر دارد تا سال 2030 میلادی مرگ و میر انسان در اثر بیماری هاری ناشی از سگ‌ها را از بین ببرد.

علائم بالینی بیماری هاری در گوسفند و بز

طول دوره نهفتگی بیماری هاری در گوسفند بین ده روز تا چند ماه می باشد. شروع بیماری با بی اشتهایی، افزایش ترشح بزاق، افسردگی و سستی بوده و در ادامه حساسیت حیوان به محرک ها و خشونت دیده می شود. در این مرحله شاخ زدن به دیوار، ریزش بزاق، تحریک جنسی، یبوست و تحریک پذیری به سر و صدا دیده می شود. برخی گوسفندان دچار افزایش فعالیت جنسی می شوند. در گوسفند شکل فلجی هاری در 20 درصد موارد دیده می شود. در بز حالت تهاجم و شاخ زدن عمومیت دارد. از دیگر علائم هاری در بز انقباض عضلانی و حرکت مداوم کره چشم است. دوره بیماری در این حیوان دو تا شش روز می باشد و یک تا چهار روز بعد از ظهور علائم فلجی شروع می شود که در ادامه به اختلالات تنفسی و مرگ می انجامد.

دلیل اهمیت بیماری هاری:

۱- میزان کشندگی بالا: ( صد درصد ) بطوری که پس از ظهور علائم بالینی چه در انسان و چه در حیوان متاسفانه درمان پذیر نبوده و بیمار محکوم به مرگ خواهد بود.

۲– افزایش روند هزینه های درمان حیوان گزیدگی انسانی که بناچار سالانه سبب صرف مبالغ زیادی جهت خرید سرم و واکسن ضد هاری برای درمان پیشگیری مجروح می گردد که در مورد واکسن کلاً و در مورد سرم بخش اعظم آن از کشورهای خارج خریداری می گردد. بطوری که سالانه حدود ۱۶ میلیارد ریال توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و فقط به خرید فوق اختصاص می یابد.

۳- تلفات و خسارت اقتصادی که بیماری در دام ها ایجاد می کند.

در کدام مناطق در جهان بیماری هاری وجود دارد ؟

تقریبا در اکثر نقاط دنیا، از جمله آمریکای شمالی، مرکزی و جنوبی، آسیا، خاورمیانه، آفریقا و قسمت‌هایی از اروپا مشاهده می‌شود. البته کشورهایی مثل استرالیا، نیوزیلند، ژاپن، ایرلند، ایسلند، انگلستان و ژاپن هم هستند که این ویروس خطرناک آنجا وجود ندارد.

چه کسانی در معرض ابتلا به هاری هستند؟

برای اکثر افراد خطر ابتلا به هاری بسیار کم است. با این حال، شرایط خاصی وجود دارد که ممکن است شما را در معرض خطر بیشتری قرار دهد. این شرایط عبارتند از:

زندگی در منطقه پر از خفاش

سفر به کشورهای در حال توسعه

زندگی در یک منطقه روستایی که بیشتر در معرض تماس با حیوانات وحشی قرار داشته باشید.

زندگی در مناطقی که دسترسی به واکسن و درمان پیشگیرانه با ایمونوگلوبولین کم است یا وجود ندارد.

کمپ زدن مکرر و قرار گرفتن در معرض حیوانات وحشی

سن زیر 15 سال (هاری بیشتر در این گروه سنی دیده می شود)

آیا بیماری هاری قابل درمان است؟

بعد از قرار گرفتن در معرض ویروس هاری، برای جلوگیری از ایجاد عفونت یک سری تزریق توصیه می شود. ایمونوگلوبولین هاری، حاوی دوز فوری آنتی بادی هاری برای مقابله با عفونت، به جلوگیری از تثبیت ویروس کمک می کند. واکسن هاری نیز کلید پیشگیری از بیماری است. برای واکسن هاری در یک دوره 5 تزریق در طول 14 روز تجویز می شود.

سازمان کنترل حیوانات سعی در یافتن حیوانی دارد که شما را گاز گرفته است تا  از نظر هاری آزمایش شود. اگر حیوان هار نیست، نیازی به واکسن با دوز بالا نیست. با این حال، اگر حیوان پیدا نشود، مطمئن ترین اقدام دریافت واکسن های پیشگیرانه است.

انجام واکسیناسیون هاری در اسرع وقت پس از گزش حیوان بهترین راه پیشگیری از عفونت است. پزشکان زخم را با شستشو به مدت حداقل 15 دقیقه با آب و صابون، مواد شوینده یا ید معالجه می کنند. سپس، ایمونوگلوبین هاری را به شما می دهند و دوره تزریق واکسن هاری را شروع خواهید کرد. این پروتکل به عنوان “پروفیلاکسی پس از مواجهه” شناخته می شود.

علائم بیماری هاری در سگ ها

در این بیماری دوره کمون یا نهفتگی وجود دارد که هاری در پستانداران، از زمان گاز گرفتگی تا زمان بروز علائم بیماری بسته به محلی که گاز گرفته شده و فاصله ی آن با سر، می‌تواند از چند روز تا ۶ ماه و حتی بیشتر طول بکشد. اما در مورد سگ ها، این علائم معمولا یکی دو هفته بعد از گازگرفتگی خود را نشان می‌دهند. دراین دوره موقع معاینه و مراقبت از سگ باید احتیاط رو رعایت کنید؛ چون بزاق سگ حاوی ویروس هاری است و ممکن است به شما منتقل شود . بعد از شروع علائم و گسترش بیماری در نهایت سگ به کما می رود و تلف می‌شود.

سرعت گسترش بیماری به سیستم ایمنی بدن سگ، ابتلای قبلی سگ به بیماری‌های ویروسی و همین‌طور نوع و شدت گازگرفتگی بستگی دارد. در مواردی که گازگرفتگی خیلی شدید و بزرگ و نزدیک سرو گردن باشد ویروس بیشتری به بدن سگ منتقل می‌شود و علائم هاری زودتر و شدیدتر خود را نشان می‌دهند .

در ابتدا تغییرات رفتاری در سگ دیده می شود که با توجه به خلق و خوی سگ شما متفاوت است، می تواند بسیار وابسته به صاحب خود شود یا خجالتی، عصبی و تحریک پذیر شود. سپس بیماری هاری پیشرفت می کند و دو شکل دارد: حالت فلجی یا هاری خاموش، ساکت (شایع ترین شکل هاری) و حالت هیجانی یا هاری تهاجمی، خشمگین. با ادامه حمله ویروس به سیستم عصبی مرکزی، دو نوع بیماری مختلف ایجاد می شود.

۱-هاری خشمگین

افراد آلوده‌ای که به هاری خشمگین مبتلا می شوند بیش فعال و تحریک پذیر خواهند بود و ممکن است رفتارهای نامنظمی از خود بروز دهند. علائم دیگر عبارتند از:

• بی‌خوابی
• اضطراب
• گیجی
• تحریک پذیری
• توهم
• ترشح زیاد بزاق
• مشکلات بلع
• ترس از آب

۲-هاری ساکت (فلجی)

این نوع هاری مدت زمان بیشتری طول می کشد، اما اثرات آن به همان شدت است. افراد آلوده به آرامی فلج می شوند، سرانجام به کما می روند و جان خود را از دس می‌دهند. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، 30 درصد موارد هاری از نوع ساکت است.

نتیجه گیری:
بیماری هاری یک بیماری ویروسی است که موجب التهاب مغزی حاد در انسان و برخی پستانداران دیگر می‌شود. ویروس هاری از طریق بزاق حیوان مبتلا به انسان وارد می‌شود و پس از ورود به اعصاب محیطی، به سمت دستگاه عصبی مرکزی پیش می‌رود و تکثیر می‌کند. این بیماری تنها پس از ظهور علائم قابل تشخیص است و معمولاً منجر به مرگ می‌شود.
برای پیشگیری از ابتلا به هاری، واکسیناسیون و اقدامات بهداشتی مانند شست‌وشوی محل گزش با آب و صابون و مواد ضدعفونی کننده توصیه می‌شود.

با افتخار به شما سامانه جامع دامپزشکی ITVET را معرفی می‌کنیم. این سامانه از سال 1402 به عنوان یک پلتفرم جامع در حوزه دامپزشکی فعالیت می‌کند و هدف اصلی آن بهبود روند ارتباطات و ارائه خدمات به کلینیک‌های دامپزشکی، پت‌شاپ‌ها، فروشگاه‌های خوراک دام و طیور و سایر مراکز مرتبط است.

با عضویت در سایت ما و تکمیل فرم‌های ثبت‌نام، شما نیز می‌توانید از خدمات ویژه ITVET بهره‌مند شوید. برای دریافت اطلاعات بیشتر با شماره تماس 09357871280 در ارتباط باشید.