خواب زمستانی حیوانات و نکات مهم آن

بسیاری از ما فکر می‌کنیم که حیوانات در پاییز به خواب زمستانی می‌روند و در بهار با گرم‌شدن هوا از خواب بیدار می‌شوند. اما خواب زمستانی حیوانات فراتر از این‌هاست. حالت‌های خواب زمستانی حیوانات در محیط‌های سرد و گرم متفاوت است. مدت‌زمان و خطرات موجود برای حیوانات از جمله عواملی هستند که بر این موضوع اثر می‌گذارند.

در این مطلب به بهانه نزدیک‌شدن به فصل بهار و پایان مدت‌زمان خواب زمستانی، نگاهی دقیق به این پدیده در طبیعت داریم، نکات جالب در این مورد را بررسی می‌کنیم و حیواناتی که این خواب را تجربه می‌کنند معرفی خواهیم کرد. با ما همراه باشید!

خواب زمستانی حیوانات چیست؟

خواب زمستانی حیوانات یک راه برای ادامه حیات بسیاری از موجودات از پروانه‌ها گرفته تا خفاش‌ها در فصول سرد سال است بدون اینکه نیازی به جستجوی غذا یا مهاجرت به مناطق گرم‌تر داشته باشند. این گونه‌های جانوری در عوض، متابولیسم خود را کاهش می‌دهند تا در مصرف انرژی صرفه‌جویی کنند.

حیوانات در مناطق با هوای بسیار گرم نیز دچار نوعی خواب به نام aestivation می‌شوند. این حالت مشابه خواب زمستانی عمل می‌کند و به آنها کمک می‌کند تا از گرمای شدید، خشکسالی و کمبود غذا جان سالم به در ببرند.

خواب زمستانی بسیار عمیق‌تر از یک خواب ساده است. بسته به گونه جانوری، حیوانات می‌توانند یک بی‌هوشی طولانی و عمیق تا شکلی از عدم فعالیت را تجربه کنند. این پدیده البته با خطراتی همراه است. جانوران خفته در برابر شکارچیان و آب‌وهوای غیر قابل پیش‌بینی آسیب‌پذیرتر هستند.

کدام حیوانات به خواب زمستانی می روند؟

پستانداران کوچک مانند: همستر، جوجه‌تیغی و خفاش، خزندگانی مانند مار و لاک‌پشت و همچنین بسیاری دیگر از حشرات، دوزیستان و خزندگان این نوع خواب را تجربه می‌کنند.

شاید برای شما تعجب‌آور باشد اگر بدانید که بسیاری از پستانداران در فصل سرد سال نمی‌خوابند. به‌عنوان مثال موش‌ها در تمام زمستان فعال و هوشیار هستند و اواخر دی‌ماه تا نیمه‌های بهمن فصل جفت‌گیری سنجاب‌ها محسوب می‌شود!

خروس‌ها با داشتن بدن‌هایی که به‌سرعت گرما را از دست می‌دهند سرعت متابولیسم بالایی دارند و رژیم غذایی آنها شامل حشرات می‌شود. در زمستان، آنها بیشتر می‌خوابند؛ اما به خواب زمستانی نمی‌روند.

گورکن‌ها شرایط متفاوتی را تجربه می‌کنند و در فصل سرد سال وارد حالتی می‌شوند که به‌عنوان بی‌حالی زمستانی شناخته می‌شود. آنها در ماه‌های آبان تا اسفند بیشتر وقت خود را در زیر زمین می‌گذرانند. وزن آنها در این مدت اضافه می‌شود و دمای بدن کاهش پیدا می‌کند. این شرایط اما یک خواب زمستانی کامل نیست.

خواب زمستانی حیوانات در بین حشرات

خواب زمستانی حیوانات تنها شامل مهره داران نمی‌شود و برخی از حشرات مانند پروانه‌ها، کفشدوزک‌ها و برخی زنبورها در مرحله بلوغ به خواب زمستانی می‌روند. همه این حشرات بالغ ممکن است در روزهای آفتابی از خواب بیدار شوند. برای مثال، هر ساله پروانه‌های طاووسی در اواخر پاییز در باغ‌ها دیده می‌شوند در حالی که دمای هوا ممکن است کمی تغییر کرده و گرم‌تر شده باشد.

ممکن است در پاییز و زمستان، پروانه‌ها را در حال حرکت در داخل خانه‌ها ببینید. در این مواقع گرمای مصنوعی و غیر طبیعی آنها را از مخفیگاه بیرون کشیده است. این مسئله نه غیر معمول است و نه لزوماً خطرناک. کاهش دمای محیط ممکن است آنها را دوباره به داخل پیله برگرداند تا مجدداً به خواب بروند.

روزهای آفتابی در فصل زمستان به خودی خود آسیبی به حشراتی مثل پروانه‌ها وارد نمی‌کند؛ ولی انرژی صرف شده برای پرواز و جستجوي محل خواب زمستاني جديد ممكن است باعث استرس جانور شود. در اثر این پدیده ممکن است ذخایر چربی پروانه تمام شود و قبل از بهار بمیرد.

خزندگان و دوزیستان

قورباغه‌ها و وزغ‌ها به‌محض شروع یخ‌بندان، در اواخر مهر و اواسط آبان، رفتار خود را تغییر می‌دهند. آنها همگی به نقاط منزوی در خشکی، به دور از هوای مستقیم، به‌عنوان مثال: در زیر کنده‌ها یا سنگ‌ها، داخل یک سوراخ در زمین یا در یک توده کمپوست مخفی می‌شوند.

مارمولک‌ها اغلب به‌تنهایی در حفره‌های کوچک به خواب زمستانی می‌روند. این در حالی است که برخی از دوزیستان و خزندگان به‌صورت دسته‌جمعی در یک لانه تجمع می‌کنند.

وزغ‌ها خودشان را در شن و ماسه دفن می‌کنند. مارهای مکان‌هایی مانند لانه‌های خرگوش غیر قابل استفاده را انتخاب می‌کنند. مارها حتی اگر به‌عنوان حیوان خانگی در منازل نگهداری شوند با تغییر فصل و سردشدن هوا به این خواب احتیاج دارند و باید شرایط برای استراحت آنها مهیا شود.

گاهی اوقات، وزغ‌ها، مارمولک‌ها و حتی مارها همگی به سمت لانه‌های دشمنان سابق جذب می‌شوند و یک آتش‌بس برای یک جدال طبیعی اعلام می‌کنند. همه این مهره‌داران ممکن است در روزهای گرم زمستان بیدار شوند. قورباغه‌ها ممکن است برای غذا شکار کنند و مارها در زیر نور ضعیف آفتاب قرار بگیرند.

استثنای بزرگ در بین آنها قورباغه معمولی است که نرهای بالغ آن اغلب در گل‌ولای کف حوضچه‌ها زمستان را می‌گذرانند. آنها می‌توانند به‌سادگی با تبادل گازها، به جای ریه‌ها از طریق پوست تنفس کنند و از آنجایی که خواب هستند، سوخت‌وساز داخلی بسیار کمی دارند. در اکثر زمستان‌ها، این یک راهکار عالی است، اما اگر حوضچه یخ بزند، نتیجه مرگبار خواهد بود!

• مطلب پیشنهادی: خزندگان خانگی و اگزاتیک پت
• مطلب پیشنهادی: آشنایی با حیوانات تالاب های ایران

گونه‌های جانوری پرنده

یک دنیا تفاوت بین خواب عمیق و خواب زمستانی مناسب وجود دارد. در طول هوای سرد یا مرطوب، صید حشرات معلق در هوا برای جوجه‌ها سخت است، بنابراین جوجه‌ها در لانه دمای بدن و متابولیسم را کاهش میدهند تا بتوانند به مدت 48 ساعت بدون غذا زنده بمانند. این حالت را به عنوان خواب زمستانی حیوانات در نظر نمی‌گیرند.

بسیاری از مرغ‌های مگس خوار کاری مشابه انجام می‌دهند و وارد حالتی شبیه به بیهوشی می‌شوند. متابولیسم آنها به سرعت کند می‌شود، تنفس آنها به سختی قابل تشخیص است. با این حال، باز هم، این را یک نمونه از چرت زمستانی می‌دانند.

آمادگی حیوانات برای فصل سرد سال

پستانداران در تابستان و پاییز به شدت تغذیه می‌کنند تا در فصل زمستان بدن آنها چربی کافی برای یک خواب عمیق زمستانی را داشته باشد. این یکی از روش‌های موجودات حیات وحش برای مقابله با سرماست. برخی دیگر از گونه‌های جانوری (همان‌طور که می‌دانید) به ذخیره آذوقه می‌پردازند.

آیا خواب زمستانی حیوانات خطرناک است؟

حیوانات ممکن است در طول خواب زمستانی به دلیل کمبود چربی، آب و هوای سخت یا بیداری زودرس بمیرند. به علاوه، آنها می توانند در برابر شکارچیان آسیب پذیر باشند. این شکارچیان ممکن است حیوانات درنده دیگر در طبیعت باشند یا انسان‌هایی که به دنبال ماجراجویی هستند.

مدت زمان این خواب

مدت زمان خواب زمستانی حیوانات چقدر است؟ در سال‌های 2013، در طی تحقیقاتی توسط زیست‌شناسان آنها پنج سنجابک جنگلی چاق را در جنگل‌های وین تغذیه کردند تا اینکه آنها به مدت 11 ماه به خواب زمستانی رفتند! به عبارت دیگر آنها 346 روز را در خواب بودند. این آمار را با تعداد روزهای استراحت دیگر حیواناتی که تا اینجا از آنها نام بردیم مقایسه کنید؛ بازه زمانی قابل توجهی خواهد بود.

بنابراین با این تفاسیر نمی‌توان مدت زمان مشخصی را برای این پدیده در نظر گرفت و هرکدام از گونه‌های جانوری وضعیت متفاوتی دارند.

خواب زمستانی چگونه است؟

متابولیسم یک حیوان در خواب زمستانی کند می‌شود و دمای بدن پایین می‌آید. در سنجاب‌های زمینی این دما می‌تواند تا -2 درجه سانتی‌گراد کاهش یابد. تنفس کند می‌شود و در خفاش‌ها، ضربان قلب می‌تواند از 400 به 11 ضربه در دقیقه کاهش پیدا کند. برخی از حیوانات خونسرد مانند قورباغه‌ها برای زنده ماندن در صورت انجماد محیط یک ضد یخ طبیعی تولید می‌کنند.

آیا حیوانات تمام زمستان را در خواب هستند؟

بسیاری از ما تصور می کنیم که حیوانات در پاییز به خواب می ‌وند و در بهار که هوا گرم می‌شود دوباره بیدار می‌شوند. این تصور به طور کلی درست است ولی این پدیده بسیار پیچیده‌تر و مرموزتر از آن است که تصور می‌کنید. در واقع این رویداد اصلاً یک «خواب» نیست.

مثلاً وقتی جوجه تیغی در تابستان چرت می‌زند، دمای بدنش در حدود 35 درجه سانتی‌گراد چند درجه کاهش می‌یابد و تنفسش کندتر می‌شود اما ثابت و منظم باقی می‌ماند. با این حال، در طول خواب زمستانی، دمای بدن همین حیوان تقریباً به سطح محیط بیرون کاهش پیدا می‌کند. میزان متابولیسم آن 2 درصد از فعالیت طبیعی تابستانی آن خواهد بود و ضربان قلب آن از 110-150 ضربه در دقیقه به 5 تا 70 ضربه در دقیقه کاسته می‌شود.

کلام پایانی در مورد خواب زمستانی حیوانات

یکی از پدیده‌هایی که در طبیعت با تغییر فصل رخ می‌دهد به خواب رفتن برخی از حیوانات و گونه‌های جانوری است. خواب زمستانی حیوانات بخش مهمی از زندگی برخی از جانوران را تشکیل می‌دهد و با اطلاع از جزئیات آن می‌توان دید جامع‌تری نسبت به زندگی در حیات وحش پیدا کرد. در این مطلب به طور خلاصه نکات مهم در مورد این پدیده را بررسی کردیم.

سامانه جامع دامپزشکی Itvet با هدف بهبود روند ارتباطات افراد شاغل در حوزه دامپزشکی از سال 1402 شروع به فعالیت کرده است. ما در تلاشیم تا با ارائۀ یک بستر آنلاین مناسب ارائه خدمات کلینیک های دامپزشکی، پت شاپ ها، فروشگاه های عرضه کننده خوراک دام و طیور و سایر کسب و کارهای مرتبط با این حوزه را تسهیل ببخشیم.

با عضویت در سایت ما و تکمیل فرم‌های ثبت نام می‌توانید از خدمات ویژه آی‌تی‌وت بهره‌مند شوید. جهت کسب اطلاعات بیشتر از طریق کانال‌های ارتباطی درج شده در سایت با کارشناسان ما در تماس باشید یا با شماره تلفن 09357871280 تماس حاصل فرمایید!