بیماری زبان آبی در گاو
بیماری زبان آبی در گاو و گوسفندان یک بیماری رایج است که بیشتر توسط حشرات منتقل می‌شود. این بیماری با اینکه نرخ مرگ و میر نسبتاً پایینی دارد؛ اما به دلیل مشکلات و عوارضی که در صنعت دامپروری ایجاد می‌کند باید مورد بحث و بررسی قرار بگیرد.
در این مطلب از آی‌تی‌وت قصد داریم به بررسی این بیماری، عوامل ایجاد آن، راه‌های پیشگیری و کنترل آن بپردازیم. اگر به مطالب مرتبط با حوزۀ دامپزشکی علاقه دارید تا پایان همراه ما باشید!
بیماری زبان آبی در گاو و گوسفند چیست؟
زبان آبی (BT) یک بیماری غیرواگیر و ویروسی است که بر نشخوارکنندگان اهلی و وحشی (عمدتاً گوسفند و شامل گاو، بز، گاومیش، بز کوهی، آهو، گوزن و شتر) تأثیر می‌گذارد و توسط حشرات، به‌ویژه حشرات گزنده، منتقل می‌شود. ویروسی که باعث بیماری زبان آبی می‌شود به‌عنوان یکی از اعضای خانواده Reoviridae شناخته می‌شود.
بیست و چهار سویه مختلف برای این بیماری شناسایی شده است و توانایی هر سویه برای ایجاد بیماری به طور قابل توجهی متفاوت است.
شدت بیماری در گونه‌های مختلف فرق دارد. علائم بیماری زبان آبی در گوسفندان شدیدتر است و منجر به مرگ، کاهش وزن و اختلال در رشد پشم می‌شود. در گوسفندان بسیار حساس، عوارض می‌تواند به 100٪ برسد. میانگین مرگ و میر در بیماری Blue Tongue بین 2 تا 30 درصد است؛ اما می‌تواند به 70 درصد هم برسد.
بیماری زبان آبی در گاو بیشتر است و گاوها اغلب نسبت به گوسفندان دارای میزان آلودگی بالاتری هستند. شدت علائم بالینی بسته به سویه ویروس متفاوت است. در کشورهایی که زبان آبی یک بیماری بومی است، این مریضی تا حد زیادی باعث اختلال در تجارت به دلیل محدودیت‌ها و هزینه‌های نظارت، آزمایش‌های بهداشتی و واکسیناسیون می‌شود.
Blue Tongue یک بیماری است که تحت کد بهداشت حیوانات زمینی OIE فهرست شده است و باید به سازمان جهانی بهداشت حیوانات گزارش شود.
انتقال و انتشار بیماری زبان آبی
ناقل حشره کلید انتقال ویروس زبان آبی بین حیوانات است. ناقلین پس از مصرف خون حیوانات آلوده به ویروس BT آلوده می‌شوند. بدون ناقل، بیماری نمی‌تواند از حیوانی به حیوان دیگر سرایت کند. انتقال ویروس BT می‌تواند در طول سال، به‌ویژه در فصول سرد و بارانی اتفاق بیفتد.
گاوهای آلوده نقش مهمی در حفظ ویروس در یک منطقه دارند. یک رأس گاو ممکن است برای چندین هفته به‌عنوان منبع ویروس عمل کند در حالی که علائم بالینی کمی از بیماری را نشان می‌دهد. همین گاو آلوده اغلب میزبان ترجیحی برای ناقلان حشره است.
ویروس می‌تواند از طریق جفت به جنین گاو نیز منتقل شود. ویروس زبان آبی از طریق تماس با حیوانات، پشم یا مصرف شیر منتقل نمی‌شود. این بیماری برخلاف بیماری‌های مشترک بین انسان و دام نظیر سیاه‌زخم و کزاز هیچ خطری برای سلامت عمومی انسان‌ها ندارد.
- بیشتر بخوانید: بیماری سیاه زخم در حیوانات
علائم بالینی بیماری زبان آبی در گاو و گوسفند
در گوسفند آلوده، علائم بالینی بیماری متفاوت است و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تب
- خونریزی و زخم بافت دهان و بینی
- ترشح بیش از حد بزاق و ترشحات بینی و تورم لب‌ها، زبان و فک
- التهاب نوار کرونر (بالای سم) و لنگش
- ضعف، افسردگی، کاهش وزن
- اسهال شدید، استفراغ، ذات‌الریه
- زبان "آبی" در نتیجه سیانوز (نادر)
- میش‌های آبستن ممکن است سقط کنند
- ممکن است در رشد پشم در گوسفندان بهبودیافته دچار شکستگی شود که منجر به از بین رفتن جزئی یا کامل پشم شود
ظهور علائم بالینی در گاو به سویه ویروس بستگی دارد. سایر نشخوارکنندگان اهلی مانند بز عموماً علائم بالینی کمی نشان می‌دهند یا اصلاً علائم بالینی ندارند.
تشخیص بیماری، پیشگیری و کنترل
برای تشخیص بیماری زبان آبی، پس از شناسایی علائم بالینی، به حشرات ناقل برای تأیید تشخیص نیاز است.
در مناطق مستعد بیماری، باید طی برنامه‌ای منظم به طور مرتب از حیوانات گله برای نظارت بر وجود ویروس نمونه‌برداری شود. در کنار برنامه‌های نظارتی برای شناسایی، اقدامات کنترلی زیر را می‌توان در دستور کار قرار داد:
- شناسایی، نظارت و ردیابی حیوانات حساس و بالقوه آلوده
- قرنطینه و یا ایجاد محدودیت در حرکت طی دوره فعالیت حشرات
- واکسیناسیون
- کنترل حشرات ناقل
واکسیناسیون به‌عنوان مؤثرترین و عملی‌ترین اقدام برای به حداقل رساندن تلفات مربوط به بیماری و قطع بالقوه چرخه از حیوان آلوده به ناقل استفاده می‌شود. استفاده از واکسنی که برای محافظت در برابر سویه (یا سویه‌های) خاص ویروس در یک منطقه خاص طراحی شده است، ضروری است.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد واکسن‌های ضروری دام مطلب "اهمیت واکسیناسیون دام" را مطالعه کنید.
توزیع جغرافیایی
بیماری BT در مناطقی دارد که ناقل حشره (پشه‌های گزنده) وجود دارد بیشتر از سایر نقاط شیوع پیدا می‌کند. آفریقا، آسیا، استرالیا، اروپا، آمریکای شمالی و چندین جزیره در مناطق استوایی و نیمه‌گرمسیری از جمله مناطق مستعد برای شیوع این بیماری هستند. این ویروس در مناطقی منتقل می‌شود که آب و هوا به مگس‌های گزنده اجازه می‌دهد در زمستان زنده بمانند.
بیش از 1000 گونه از مگس‌های گزنده وجود دارد؛ اما کمتر از 20 گونه از آنها ناقل ویروس در نظر گرفته می‌شوند. به طور کلی، گوسفندان در مناطقی که بیماری بومی است به طور طبیعی نسبت به این بیماری مقاوم هستند. شیوع بیماری زمانی رخ می‌دهد که گوسفندان حساس، به‌ویژه نژادهای اروپایی، به مناطق بومی وارد شوند.
نکات کلیدی درباره بیماری زبان آبی
- زبان آبی یک بیماری ویروسی نشخوارکنندگان اهلی و وحشی است که توسط حشره‌های گزنده منتقل می‌شود.
- علائم بالینی این بیماری در گوسفند بیشتر از سایر نشخوارکنندگان مشاهده می‌شود.
- هم واکسیناسیون و هم کنترل ناقل برای کنترل بیماری زبان آبی حیاتی هستند.
یافته‌های بالینی زبان آبی در نشخوارکنندگان
سیر زبان آبی در گوسفند می‌تواند از حاد تا مزمن متفاوت باشد و میزان مرگ و میر آن بین 2 تا 90 درصد است. موارد حاد در عرض 7 تا 9 روز پس از عفونت که منجر به تنگی نفس، کف کردن سوراخ‌های بینی و مرگ بر اثر خفگی می‌شود، می‌میرند. در موارد مزمن، گوسفند ممکن است 3 تا 5 هفته پس از عفونت بمیرد، عمدتاً به دلیل عوارض باکتریایی (به‌ویژه پاستورلوز) و خستگی.
حیوانات با موارد خفیف معمولاً به‌سرعت و به طور کامل بهبود می‌یابند. تلفات عمده دام‌های مولد و شیرده شامل مرگ و میر، شکستن پشم و تلفات تولید مثل است.
در گوسفند، ویروس زبان آبی باعث آسیب اندوتلیال عروقی می‌شود و در نتیجه باعث تغییر در نفوذپذیری مویرگی و متعاقب آن انعقاد داخل عروقی می‌شود که منجر به احتقان، خونریزی، التهاب و نکروز می‌شود. علائم بالینی در گوسفند معمولی است. پس از یک دوره 6-4 روزه، تب 40.5-42 درجه سانتیگراد (105-107.5 درجه فارنهایت) ایجاد می‌شود. حیوانات مبتلا بی‌حال هستند و تمایلی به حرکت ندارند.
علائم بالینی در بره‌های جوان آشکارتر است و میزان تلفات می‌تواند بالا باشد (تا 30٪). تقریباً 2 روز پس از شروع تب، علائم بالینی اضافی ممکن است مشهود باشد، مانند ادم لب، بینی، صورت، ناحیه زیر فکی، پلک‌ها و گاهی اوقات گوش. احتقان دهان، بینی، حفره‌های بینی، ملتحمه و نوارهای کرونری؛ و لنگش و افسردگی ترشح سروز بینی شایع است که بعداً تبدیل به مخاط چرکی می‌شود.
- ممکن است این مطلب را هم بپسندید: درمان بیماری تب برفکی
کلام پایانی
بیماری زبان آبی یکی از بیماری‌های شایع در بین دام‌ها است که اگرچه میزان مرگ و میر در آن نسبتاً پایین است؛ ولی عوارض آن می‌تواند تأثیرات مخربی بر صنعت دامداری داشته باشد. در این مطلب نکات حائز اهمیت در مورد این بیماری را پوشش دادیم. شما چه اطلاعاتی در مورد این بیماری دارید؟ دانش خود را در بخش دیدگاه‌ها با ما به اشتراک بگذارید.
سامانه جامع دامپزشکی Itvet با هدف سهولت در روند ارتباطات مشاغل فعال در حوزۀ دامپزشکی اعم از کلینیک‌های دامپزشکی، پت شاپ ها، فروشگاه های خوراک دام و طیور و... از سال 1402 شروع به فعالیت کرده است. ما در تلاشیم تا یک بستر آنلاین جهت دسترسی ساده‌تر به خدمات این مراکز ایجاد کنیم.
شما نیز می‌توانید با ثبت نام در سایت ما و تکمیل فرم‌های عضویت به تمامی خدمات سامانه دسترسی داشته باشید. جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره‌تلفن: 09357871280 تماس حاصل فرمایید.