چالش های صنایع لبنی
لبنیات یا به عبارت دیگر فرآورده‌های شیری گروهی از مواد غذایی را شامل می‌شود که بر پایه شیر تشکیل شده‌اند. این شیر بیشتر از گاو تأمین می‌شود؛ ولی این موضوع بدین معنا نیست که شیر دیگر گونه‌های جانوری نظیر بز یا گاومیش هم در بازار توزیع نشود. چالش های صنایع لبنی یا همان کارخانه‌هایی که این مواد در آنها تولید می‌شود در حوزۀ مواد غذایی بسیار زیاد است. در این مطلب قصد داریم برخی از این چالش‌ها را مرور کنیم؛ با آی‌تی‌‌وت همراه باشید!
انواع فراورده‌های لبنی
فراورده‌های لبنی گستردگی زیادی دارد که در زیر به چند نمونه پر کاربرد اشاره می‌کنیم.
- سرشیر: تجمع چربی شیر در قسمت یک‌دهم بالایی شیر
- خامه: چربی شیر است که از سرشیر گرفته و در روش صنعتی مستقیم از شیر خام گرفته می‌شود.
- کره: آنچه به‌عنوان کره شناخته می‌شود چربی شیر است که طی پروسه‌ای با نام زدن شیر به دو روش مستقیم و غیر مستقیم به دست می‌آید. این محصول دو نوع دارد که ترش و شیرین هستند. نوع ترش با تخمیر و نوع شیرین بدون تخمیر تولید می‌شود.
- پنیر: از راه مایه زدن به شیر از طریق افزودن آنزیم رنت یا اضافه‌کردن اسید که شیر را دَلَمه می‌کند فراهم می‌کنند. پس از آن قسمت دلمه بسته که حالت جامد آبکی دارد با فرایند پرس از آب پنیر جدا خواهد شد. بر حسب میزان پرس انجام‌گرفته از گونه پنیرهای سخت، نیمه‌سخت، نرم تولید می‌شود. گفتنی است روش‌های زیادی برای درست‌کردن پنیر وجود دارد و پنیر بر اساس گونه فرایند تولید انواع بسیار زیادی دارد.
- ماست: در اثر تخمیر شیر با کمک باکتری‌های استرپتوکوک و لاکتوباسیل به شیر که "مایه" نام دارد به دست می‌آید.
- کشک: فراورده‌ای است که حاصل جوشاندن دوغ و سپس صاف‌کردن و خشک‌کردن آب آن است.
چالش های صنایع لبنی از بعد رقبای داخلی
صنعت لبنیات، از مهم‌ترین حلقه‌های زنجیره غذایی کشاورزی و پیشرفته‌ترین صنعت تبدیلی و تکمیلی زنجیره غذایی است که رتبه اول بازار مصرف و ارزش‌افزوده را در بین سایر صنایع این بخش دارا است. مطالعات نشان می‌دهد که عدم توجه به تفاوت‌های منطقه‌ای در مدیریت و سیاست‌گذاری این صنعت، موجب اتخاذ سیاست‌های ناکارآمد توسعه صنعت لبنیات استان‌های کشور خواهد شد. همین موضوع یکی از دلایل چالش‌های صنایع لبنی است.
- مطلب مرتبطه: اهمیت واکسیناسیون دام
معیارهای سنجش میزان توسعه این صنعت بر طبق آمار و ارقام رسمی و نظرات کارشناسان این حوزه شامل: تعداد دام‌های تولیدکننده شیر، مقدار شیر خام تولیدی، قیمتی که شیر به هنگام عرضه به بازار دارد، تعداد واحدهای در حال بهره‌برداری که در این حوزه فعالیت دارند، مقدار کل فراوری انواع شیر مایع، ماست، پنیر، دوغ و بستنی است. بررسی‌ها نشانگر وجود رکود و عدم پیشرفت برخی از این شاخص‌ها در دوره زمانی 1381 تا 1391 است.
همچنین استان‌های خراسان رضوی دارای بیشترین و ایلام دارای کمترین میزان توسعه‌یافتگی صنایع لبنی کشور بودند. لازم است که در اتخاذ تصمیمات و برنامه‌ریزی‌های توسعه، سرمایه‌گذاری و مدیریت صنعت لبنیات، به تفاوت‌های استانی و نیز رتبه‌بندی استان‌های کشور بر اساس پتانسیل آنها در هر یک از شاخص‌های مذکور توجه شود.
چالش های صنایع لبنی برای پیشرفت در بازار
امروزه یکی از پیشرفته‌ترین صنايع غذايی در جهان، صنعت لبنیات است که با سرعت روزافزون در حال توسعه است. صدها نوع محصول لبنی این روزها در داخل کشور تولید و به بازار عرضه می‌شود. در کشور ما متأسفانه علی‌رغم وجود بستر لازم از نظر میزان مواد اولیه و نیروهای فعال تلاش چندانی برای توسعه این صنعت از سوی نهادهای خصوصی و دولتی انجام نشده است؛ بنابراین، نياز به ايجاد مراكز تحقيقاتی جهت فعاليت در اين زمينه بسیار ضروری است.
- مطلب مرتبط: تجهیزات دامداری سبک
در ادامه به چند مورد از چالش های صنایع لبنی و هدف‌های اینکه در این صنعت اشاره می‌کنیم.
استفاده بهينه از استعدادهای موجود در توليد شير
بر اساس مطالعات انجام شده، با وجود توليد شير به مقدار کافی، متأسفانه فقط مقدار اندكی از اين شیر جذب صنايع لبنی كشور می‌شود. از جمله دلایل اصلی آن موارد زیر هستند:
کم‌بودن تعداد دامداری‌های صنعتی
پراكندگی دامداری‌های توليد شیر و درنتيجه عدم دسترسی به مراكز جمع‌آوری شير.
توليد فراورده‌های لبنی بدون نظارت و به‌صورت غیر بهداشتی
شناخت عوامل مؤثر و تلاش در پی رفع اين معضلات، باعث از بین رفتن مشکلات فوق خواهد شد.
تحقيق و بررسی پيرامون تولید فراورده های لبنی در صنایع لبنی
نگاهی به روش‌های توليد محصولات لبنی موجود، يادآور مشكلاتی است كه چنان چه بخواهيم به طور ریشه‌ای، راه حلی براي آنها بيابيم، بايستی به اصول زير توجه اساسی كنيم:
- بهبود شرايط توليد از نظر بهداشتی
- بهینه‌سازی مراحل فعلی توليد
- مکانیزه‌کردن خطوط توليد و جایگزین‌کردن روش‌های جديد توليد
- بهبود روش‌های بسته‌بندی
- افزايش راندمان مصرف انرژی با روش‌های مهندسی
- آموزش مسائل بهداشتی و فنی پرسنل
استفاده مناسب از فرآورده‌های جانبی صنايع لبنی
آب پنیر، یکی از مهم‌ترین محصولات جانبي در کارخانه‌های لبنی است كه چالش بزرگ کارخانه‌های پنيرسازی به جهت رفع آنها است. با اینکه کارخانه‌های زیادی در سطح کشور نسبت به تولید پنیر اقدام می‌کنند هنوز هیچ برنامه‌ای برای استفاده از آب پنیر که یک فراوردۀ سودآور است در دست اقدام نیست.
در کشورهای توسعه‌یافته از این ماده برای تولید انواع محصولات لبنی شامل لاکتوز و زیرمجموعه‌های آن مثل: كازئين، نوشابه‌های تخمیری كنسانتره، پروتئين آب پنير و پودر آب پنير برای صنايع ديگر استفاده می‌شود.
تحقيق برای توليد محصولات جديد و نواورانه در صنایع لبنی
ایجاد تنوع در محصولات لبنی، سبب پاسخگويی بسياری از مشكلات فعلی اين صنعت می‌شود. چرا كه با ايجاد محصولات متنوع بازارهای داخلی و خارجی جلب می‌شوند، تشويق دامداران و كشاورزان به توليد بيشتر، به‌کارگیری نيروی انسانی بيشتر، تولید بيشتر شير با كيفيت بهداشتی و توليد محصولاتی مطابق با ذائقه‌های مختلف و رژیم‌های غذايی متعدد می‌شویم.
- در همین رابطه: لیست کارخانجات خوراک دام و طیور تهران
- در همین رابطه: شرایط واردات دام زنده به ایران
مطالعه پيرامون استفاده از شير و فرآورده‌های لبنیاتی در ساير بخش‌های صنايع لبنی
تأثير استفاده از شير و فرآورده‌های جانبی آن امروزه در صنايع مختلف روشن است و سال‌هاست كه در فرمولاسيون تعداد بی‌شماری از مواد غذايی و دارويی به چشم می‌خورد. به‌عنوان مثال، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- استفاده از شير خشك و آب پنیر در صنايع غلات، نوشابه‌سازی و گوشت
- استخراج لاكتوز از محصولات لبنی (آب پنیر و شیر) و استفاده در داروسازی
- استفاده از محصولات جانبی لبنی در صنايع توليد غذاهای رژيمی
- توليد كازئين و استفاده در صنايع مختلف
نتیجه‌گیری در مورد چالش های صنایع لبنی
چالش های صنایع لبنی چیزی نیست که بتوان آن را انکار کرد؛ ولی با این وجود کارخانه‌های تولیدکننده فرآورده‌های شیری در داخل کشور باقدرت برای تولید و تأمین نیازهای بازار و مصرف‌کنندگان فعالیت می‌کنند تا محصولی سالم، بهداشتی و پاستوریزه را به دست مشتری برسانند.
سامانه جامع دامپزشکی Itvet با هدف بهبود ارائه خدمات دامپزشکی به دامداران بر بستر آنلاین از سال 1402 فعالیت خود را شروع کرده است. جهت کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره از طریق شماره تماس: 09357871280 با ما در تماس باشید.